Wirusy atakują

Należące do drobnoustrojów chorobotwórczych wirusy cierpliwie czekają na moment osłabienia naszej odporności. Czasem wystarczy im zwykłe wychłodzenie organizmu, bo zapomnieliśmy szalika czy czapki lub po prostu przemęczenie, wynikające ze stresu czy zbyt małej ilości snu. Spośród setek wirusów wywołujących przeziębienie do najczęściej odnotowywanych winowajców należą: rinowirusy, koronawirusy i adenowirusy. Jak wskazują statystyki większość dorosłych przeziębia się 2-4 razy w roku. Dzieci są bardziej podatne na zakażenia wirusowe, dlatego przeciętnie chorują 8-9 razy w roku. Przeziębienie jest główna przyczyną wizyt u lekarza pierwszego kontaktu a także nieobecności w szkole lub pracy.

Objawy przeziębienia

Przenikając przez błony śluzowe wirusy w pierwszej kolejności atakują górne drogi oddechowe, w tym nos, gardło i krtań. Organizm na wszelkie możliwe sposoby próbuje pozbyć się nieproszonych gości poprzez:

• nadprodukcję śluzu (odczuwamy to w postaci dokuczliwego kataru lub zatkanego nosa)
• kichanie (wynikające z podrażnienia błony śluzowej nosa)
• kaszel (czasem tylko ?drapanie w gardle" innym razem suchy, meczący lub tzw. ?klucha w gardle")
• podwyższoną temperaturę ciała (zwykle nie przekracza 380 C)

Przekornie mówi się, że katar czy kaszel nieleczony trwa siedem dni a leczony tydzień. Zdecydowanie jednak nie warto czekać, aż przeziębienie się rozwinie. Należy działać szybko i zdecydowanie, co może uchronić nas od wielu poważnych powikłań (np. zapalenie zatok czy zapalenie ucha).

Antybiotyki wirusom niestraszne

W związku z faktem, że przeziębienie wywołuje tak szeroka gama wirusów (o różnych właściwościach biochemicznych, patogenności i epidemiologii), trudno oczekiwać uniwersalnych rozwiązań terapeutycznych. Przyjmowanie antybiotyków przy wirusowym nieżycie nosa czy gardła nie jest dobrym pomysłem. Antybiotyki mogą być przydatne ale dopiero wówczas gdy w konsekwencji infekcji wirusowej dojdzie do nadkażeń bakteryjnych.

Generalnie, infekcje wirusowe nie doczekały się określonej terapii przyczynowej. Jednym słowem pozostaje nam terapia objawowa. W jaki więc sposób można pomóc organizmowi i zmniejszyć dokuczliwe objawy przeziębienia? Bardzo pomocne w tym przypadku są metody inhalacyjne.

Nebulizacja kontra objawy przeziębienia

Nebulizacja, nowoczesna, skuteczna terapia inhalacyjna, pozwala zarówno na udrożnienie zatkanego nosa jaki i przynosi ulgę w dokuczliwym kaszlu. Profilaktycznie (np. u dzieci i osób często chorujących) lub przy pierwszych objawach przeziębienia, można stosować inhalacje solą fizjologiczną. Pomieszczenia klimatyzowane lub ogrzewane, w jakich zwykle przebywamy, charakteryzują się małą wilgotnością powietrza. Tymczasem przesuszona błona śluzowa nosa czy gardła jest bardziej podatne na różnego rodzaju infekcje. Inhalacja roztworem soli fizjologicznej jest szybkim, całkowicie bezpiecznym (także dla dzieci) sposobem, umożliwiającym przywrócenie śluzówce właściwego nawilżenia. Ułatwia również oczyszczanie dróg oddechowych z zalegającej w oskrzelach i oskrzelikach wydzieliny.

Dodatkowo na rynku medycznym, dostępna jest stosunkowo duża grupa różnych leków do nebulizacji (w postaci zawiesin lub płynów). Preparatem do nebulizacji, który zmniejsza lepkość wydzieliny i ułatwia odkrztuszanie jest np. Mucosolvan (Ambroxolum). O tym jednak, jaki lek i w jakich dawkach należy zastosować, powinien zdecydować lekarz.

Co robić gdy mały nosek męczy katar?

Każdy rodzić dobrze wie jak uciążliwym problemem może być zwykły katar u dziecka. Maluch jest wówczas marudny, nie ma apetytu i źle śpi. Ściąganie wydzieliny z noska (np. gruszką) nie zawsze się sprawdza. Zabieg przeprowadzony zbyt powierzchownie jest mało skuteczny, a zbyt inwazyjnie może powodować podrażnienia błony śluzowej i ból. Obecnie lekarze w wielu chorobach układu oddechowego u dzieci zalecają właśnie terapię inhalacyjną . Podawanie leku na drodze nebulizacji , czyli w postaci aerozolu (podczas normalnego oddychania dziecka), umożliwia szybkie i bezpośrednio dotarcie preparatu do zmienionych chorobowo regionów układu oddechowego. Jednym słrównież, a może przede wszystkim, jest metodą przyjazną dzieciom. Inhalacje, choćby zwykłym roztworem soli fizjologicznej przy użyciu inhalatora (mogą być stosowane nawet kilka razy dziennie), w wielu przypadkach pozwalają uniknąć zaostrzenia objawów infekcji wirusowej u dziecka. Dodatkowo w szybki sposób przynoszą ulgę zatkanemu noskowi.

W nieżycie nosa stosuje się także krople, które obkurczają naczynia krwionośne obrzękniętej błony śluzowej. Należy jednak pamiętać, że krople (zwłaszcza zbyt często lub zbyt długo stosowane) mogą niekorzystnie wpływać na delikatną śluzówkę nosa dziecka, powodując jej wysuszenie i podrażnienie. Znane są także przypadki powikłań w postaci np. chronicznego kataru. Poza tym krople łatwo spływają do gardła i połykane przez dziecko mogą wywoływać skutki ogólnoustrojowe (głównie na układ krążenia).

Dlaczego nebulizacja jest metodą przyjazną dla całej rodziny?

Wśród wielu zalet nebulizacji warto wymienić następujące:

• dzięki temu, że pojawiły się małe, poręczne i proste w użyciu inhalatory , nebulizacja stała się metodą dostępną w warunkach domowych
• może być bezpiecznie stosowana u dorosłych jak również u dzieci we wszystkich przedziałach wiekowych (w tym również u niemowląt)
• wykorzystywana jest zarówno w profilaktyce (nawilżenie i oczyszczenie dróg oddechowych np. inhalacje roztworem soli fizjologicznej) jak i leczeniu chorób układu oddechowego (np. nieżytu nosa i gardła, astmy oskrzelowej)
• pozwala na szybki i bezpośredni transport leku do zmienionych chorobowo regionów układu oddechowego (tym samym ogranicza niepożądane, ogólnoustrojowe skutki leków)
• umożliwia dostosowanie dawki leku (także podawanie kilku leków jednocześnie) indywidualnie do aktualnego stanu pacjenta

Nebulizacja górnych dróg oddechowych - informacja techniczna

Warto zwrócić uwagę, że w górnych drogach oddechowych wchłaniane są cząsteczki o wymiarach powyżej 8 mikro m. Cząsteczki o mniejszych rozmiarach transportowane są do dalszych partii układu oddechowego, czyli do oskrzeli, oskrzelików i płuc. Dlatego w leczeniu inhalacyjnym chorób jamy nosowej, zatok przynosowych, gardła i krtani, warto zaopatrzyć się w nebulizator wytwarzający aerozol o cząsteczkach większych. Na polskim rynku medycznym dostępne są specjalne nebulizatory, stosowane wyłącznie do inhalacji górnych partii układu oddechowego, potocznie nazywa się je oczyszczaczami zatok (wytwarzają aerozol po podłączeniu do kompresora inhalatora). Dodatkowo zaopatrzone mogą być w: specjalny przycisk umożliwiający regulację intensywności inhalacji oraz na przykład w kilka końcówek nosowych o różnych rozmiarach (stosowanych w zależności od wieku pacjenta). Zadaniem nebulizacji , przy zastosowaniu tzw. oczyszczaczy zatok, jest utrzymanie lub przywrócenie prawidłowego funkcjonowania górnych dróg oddechowych. Zapalenie błony śluzowej nosa, ogranicza bowiem w istotny sposób funkcje jamy nosowej, powodując na przykład:

• utratę powonienia
• upośledzenie słuchu
• zmianę toru oddechowego z nosowego na gardłowy (powietrze dostajace się do oskrzeli nie jest odpowiednio oczyszczone, ogrzane i nawilżone)
• znacznego upośledzenia funkcji wymiany cieplnej, odpowiadającej za równowagę termiczną mózgu (w stanach blokady przewodów nosowych)

Kamila Domińska doktorant Uniwersytetu Medycznego w Łodzi

Piśmiennictwo:

1. Alkiewicz J.; Aerozoloterapia w chorobach układu oddechowego u dzieci, Przew Lek 2001, 4, 6, 106-111
2. Domańska A. Nebulizacja dróg oddechowych, Bez Recepty 2007/02
3. Dudzisz-Śledź M, Kostuch M, Kaczanowska E. Leczenie niealergicznego nieżytu nosa u dzieci, Nowa Pediatria 2004, 2, 70-73
4. Grabicki M, Batura-Gabryel H.; Zastosowanie aerozoli w terapii chorób układu oddechowego, Przew Lek 2008, 2, 89-95
5. Haman A. Inhalacje i nawilżenie, www.babyonline.pl
6. Kukwa A, Sobczyk G, Kizler-Sobczyk K. Zapalenia błony śluzowej gardła, krtani i tchawicy, Przew Lek 2000, 2, 76-80
7. Kuzik B, Gadhi S, Kent S, Flavin M, Hopman W, Hotte, Gander S. Nebulized hypertonic saline in the treatment of viral bronchiolitis in infants Journal of Pediatrics, 2007; 151: 266-270 (Ocena skuteczności nebulizacji z hipertonicznego roztworu soli w leczeniu ostrego wirusowego zapalenia oskrzelików u niemowląt: Medycyna Praktyczna Pediatria 2008/01)
8. Mielcarek-Kuchta D, Leszczyńska M. Nieżyty nosa, Przew Lek 2002, 5, 10, 103-109
9. Mik E, Stopiński M, Mrozińska M. Przeziębienie, Przew Lek 2003, 6, 9, 20-27
10. Samoliński B, Terapia objawów nieżytu nosa, Przew Lek 2000, 8, 70-80